Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Cmentarz Rakowicki. Najpiękniejsze i najciekawsze pomniki

Paweł Stachnik
Najpiękniejsze i najciekawsze pomniki nagrobne cmentarza Rakowickiego
Najpiękniejsze i najciekawsze pomniki nagrobne cmentarza Rakowickiego Anna Kaczmarz / Dziennik Polski / Polska Press
Najpiękniejsze i najciekawsze pomniki na cmentarzu Rakowickim

1. Tablica Apolonii z Lubowieckich Bursikowej

Epitafium pierwszej osoby pochowanej na nowo założonym cmentarzu Rakowickim. Apolonia z Lubowieckich Bursikowa (1784-1803) była żoną krakowskiego kupca Walentego Bursika. Zmarła na gruźlicę 15 stycznia 1803 r. w wieku 18 lat i jako pierwsza została pochowana na nowym cmentarzu komunalnym Krakowa. Jej grób nie zachował się do dzisiejszych czasów. W 200. rocznicę założenia cmentarza 15 stycznia 2003 r. prezydent Jacek Majchrowski odsłonił na murze nekropolii tablicę pamiątkową z odtworzonym napisem z nagrobka Bursikowej.

2. Kwatera Wężyków. Katakumba grobowa rodzin Wężyków i Tomkowiczów

Spoczywa w niej m.in. Franciszek Wężyk (1785-1862), pisarz, poeta, tłumacz, prezes Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, poseł na Sejm Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego. Spod jego pióra wyszły dramaty „Barbara Radziwiłłówna”, „Don Carlos”, powieści „Stanisław Łokietek” i „Piast”, a także poematy, komedie i sceny historyczne. Wężyk był członkiem, prezesem i mecenasem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego i inicjatorem budowy jego gmachu przy ul. Sławkowskiej, w którym dziś swoją siedzibę ma Polska Akademia Nauk.

3. Florian Straszewski

Grobowiec działacza politycznego i społecznego z czasów Wolnego Miasta Krakowa Floriana Straszewskiego (1766-1847). Był członkiem Komitetu do spraw Upiększania Miasta, współinicjator usypania kopca Kościuszki i główny rzecznik utworzenia Plant. Osobiście kierował pracami, zbierał fundusze, często wypłacał robotnikom pensje z własnej kieszeni. Na ten cel przeznaczył część zysków z dzierżawionej przez siebie krakowskiej loterii liczbowej, założył też fundację na ich utrzymanie. Jego grobowiec na cmentarzu Rakowickim wykonał rzeźbiarz Jan Nepomucen Galli.

4. Grobowiec rodzinny Bendów

Spoczywa w nim m.in. Józefa z Miselów Bendowa (1833-1875), właścicielka kawiarni, żona zamożnego kupca Szymona Bendy, a po jego śmierci aplikanta do Senatu Rzeczypospolitej Krakowskiej Michała Opida. Była matką aktorów: Józefa Szymona Bendy i Feliksa Bendy oraz aktorek: Heleny Modrzejewskiej i Józefy Michaliny Opidówny. W grobowcu pochowany jest również Feliks Benda (1833-1875), aktor i reżyser, związany całe życie z teatrem krakowskim.

5. Anioł Zemsty

Rzeźba stojąca na grobach ofiar bombardowania Krakowa przez Austriaków 26 kwietnia 1848 r. podczas Wiosny Ludów. W wyniku ostrzału armatniego prowadzonego z Wawelu zginęło co najmniej 30 osób. 20 z nich pochowano na cmentarzu Rakowickim w sąsiadujących ze sobą mogiłach. Pogrzeb stał się manifestacją narodową. Po 65 latach, w 1913 r., na grobach ofiar ostrzału ufundowano i odsłonięto pomnik w formie Anioła Zemsty z ognistym mieczem w dłoni autorstwa rzeźbiarza Konstantego Laszczki.

6. Nagrobek Adama Chmiela (1865-1934), historyka, archiwisty, znawcy i miłośnika Krakowa

Po studiach na UJ Chmiel pracował w Archiwum Akt Dawnych, w którym z czasem został dyrektorem. Badał dzieje kultury i historię miasta. Przyczynił się do powołania w 1899 r. Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Na jego nagrobku umieszczono płaskorzeźbę portretową autorstwa Alojzego Bunscha, na której prócz wizerunku zmarłego dostrzec można myszy spacerujące po rękopiśmiennym dokumencie.

7. Marek Grechuta

Grób piosenkarza, kompozytora, poety i malarza Marka Grechuty (1945-2006). Z wykształcenia był architektem, absolwentem Politechniki Krakowskiej. Razem z zespołem Anawa, a potem także samemu wyśpiewał takie przeboje, jak: „Będziesz moją panią”, „Nie dokazuj”, „Korowód”. Grób z popiersiem artysty w granitowej attyce znajduje się w Alei Zasłużonych. Popiersie wykonane przez Małgorzatę Olkuską odsłonięto w pierwszą rocznicę śmierci piosenkarza. Fani Grechuty często zostawiają pod nim wiersze i kartki. W 2008 r. przy grobie posadzono krzewy dzikiego wina, co było nawiązaniem do jednej z piosenek artysty.

8. Grobowiec uczestników powstań 1830-1831, 1846-1849 i 1863-1864

Pochowano w nim 119 weteranów, którzy zmarli między 1885 a 1946 r. Inicjatorem budowy powstańczego grobowca i jego właścicielem było Towarzystwo Opieki nad Weteranami 1831 r. Zaprojektowany przez Edwarda Stehlika grobowiec ma kształt kaplicy, a jego fasadę wieńczy antyczny hełm oraz herby Polski i Litwy. Spoczywają w nim m.in. żołnierz jazdy wołyńskiej w powstaniu listopadowym i sybirak Michał Chodorowicz, powstaniec styczniowy, rzeźbiarz i profesor w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych Walery Gadomski oraz podoficer Legii Litewsko-Ruskiej w 1831 r. Stanisław Krzyżanowski.

9. Ludka Królikowska

Prosty nagrobek 1861-1863), niespełna dwuletniej córki aktora Karola Królikowskiego i jego żony Amelii Krajewskiej. Dziewczynka zginęła 7 sierpnia 1863 r. w wybuchu tajnej prochowni wytwarzającej ładunki do karabinów na potrzeby powstania styczniowego. Prochownia mieściła się w domu Anny Krones na rogu ul. Szewskiej i Jagiellońskiej. W przypadkowym wybuchu śmierć poniosło pięć osób: 20-letnie siostry Barbara i Julia Janowskie, 18-letnia Maria Wiatrowiczówna, 15-letni pomocnik jubilera Ludwik Zborowski i Ludwika Królikowska.

10. Nagrobek Edmunda Wasilewskiego (1814-1846), poety romantycznego, autora wierszy opiewających piękno Krakowa oraz utworów patriotycznych

Do wielu z nich muzykę skomponował Stanisław Moniuszko, a pieśni te zyskały popularność. Wasilewski zmarł w wieku 32 lat. Jego nagrobek powstał w 1860 r. jako pierwszy wzniesiony ze składek publicznych. Zaprojektował go znany architekt Feliks Księżarski, a wykonał rzeźbiarz i kamieniarz Edward Stehlik.

11. Nagrobek malarza Henryka Rodakowskiego (1823-1894)

Rodakowski był najwybitniejszym polskim portrecistą XIX w. Kształcił się w Wiedniu i Paryżu. W Krakowie po śmierci Jana Matejki objął kierownictwo Szkoły Sztuk Pięknych, Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych i Muzeum Narodowego. Był pierwszym polskim malarzem, który odniósł spektakularny sukces w Paryżu. Spoczywa w grobowcu rodzinnym ozdobionym od frontu efektowną płaskorzeźbą głowy Chrystusa wykonaną przez rzeźbiarza Antoniego Popiela.

12. Grób architekta i malarza Teodora Talowskiego (1857-1910)

Talowski studiował architekturę w Wiedniu i Lwowie. Później wykładał w Państwowej Szkole Przemysłowej w Krakowie i na Politechnice Lwowskiej. Sławę zyskał jako twórca charakterystycznego stylu architektonicznego, łączącego elementy gotyckie, renesansowe, modernistyczne i fantastyczne. W Krakowie Talowski zaprojektował m.in. szpital bonifratrów, gmach „Sokoła” i kilka kamienic. Na jego grobie o interesującym kształcie, widnieje figura Sfinksa według własnego projektu.

13. Grób Erazma Jerzmanowskiego (1844-1909), powstańca styczniowego, emigranta, absolwenta Szkoły Inżynierii i Artylerii Wojskowej w Metzu we Francji

Po wyjeździe do USA Jerzmanowski działał tam w branży gazowniczej, opatentował 17 wynalazków i dorobił się dużego majątku. Po powrocie do kraju pieniądze przeznaczył na cele społeczne, m.in. Muzeum Narodowe w Krakowie, Towarzystwo Szkoły Ludowej i przyznawaną cyklicznie przez PAU nagrodę swojego imienia, nazywaną „Polskim Noblem”. Autorem jego pięknego secesyjnego grobowca był Wacław Szymanowski. Na kamiennych wysokich cokołach klęczą dwie postacie dźwigające na barkach kamienny sarkofag.

14. Nagrobek Marceliny z Radziwiłłów Czartoryskiej (1817-1894), pianistki, uczennicy Fryderyka Chopina i jego opiekunki podczas ostatnich chwil życia

Marcelina podróżowała po Europie dając koncerty charytatywne. Potem osiadła w Krakowie prowadząc otwarty salon artystyczny. Po śmierci męża poświęciła się działalności dobroczynnej. Z jej inicjatywy powstał m.in. Szpital Dziecięcy św. Ludwika. Pochowana została w szatach zakonnych jako tercjarka karmelitańska.

15. Jan Matejko

Wyróżniający się grobowiec wybitnego malarza Jana Matejki (1838-1893), absolwenta Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie i akademii w Monachium. Matejko zyskał sławę jako twórca monumentalnych obrazów historycznych przedstawiających ważne wydarzenia z dziejów Polski. Jego dzieła wpłynęły i nadal wpływają na historyczną wyobraźnię Polaków. Był też cenionym portrecistą i autorem polichromii. Spoczął w grobowcu rodzinnym na głównej alei cmentarza. Według jednej z opowieści, będący w konflikcie z radą miasta Matejko miał bowiem zażądać kiedyś, by pochowano go na rozstaju dróg.

16. Kwatera Legionów Polskich

Jest częścią kwatery poległych w I wojnie światowej. W listopadzie 1927 r. na grobach legionistów odsłonięto pomnik według projektu Wacława Boratyńskiego. Umieszczono na nim miniaturę pomnika Czynu Legionowego Jana Raszki, orła legionowego oraz wers z „Hymnu strzeleckiego”: „Z trudu naszego i znoju Polska powstała, by żyć”. W 1990 r. przy pomniku, w rzędzie innych grobów pochowano sprowadzone z USA szczątki gen. Bolesława Wieniawy Długoszowskiego, legionisty, kawalerzysty, adiutanta Józefa Piłsudskiego.

17. Lidia Zamkow-Słomczyńska

Grób aktorki, reżyserki teatralnej i telewizyjnej Lidii Zamkow-Słomczyńskiej (1918-1982). Była absolwentką PWST w Łodzi. Od 1949 r. pracowała w Krakowie w Teatrze im. Słowackiego i Teatrze Starym, a od 1972 r. w Warszawie. Żona pisarza i tłumacza Macieja Słomczyńskiego, a następnie aktora Leszka Herdegena. Na jej nagrobku znajdują się kamienne rzeźby owieczek autorstwa Bronisława Chromego, które „strzegą jej wiecznego spokoju”.

18. Pomnik Ignacego Daszyńskiego (1866-1936)

Polityka socjalistycznego, działacza PPSD i PPS, redaktora naczelnego gazety „Naprzód”, posła do Rady Państwa w Wiedniu, radnego Krakowa, premiera i ministra spraw zagranicznych w tzw. rządzie lubelskim, a w niepodległej Polsce posła, wicemarszałka i marszałka Sejmu. Grób Daszyńskiego znajduje się w alei głównej, a wieńczy go wykonany z brązu odlew rzeźby autorstwa Olgi Niewskiej. Rzeźba przedstawia przemawiającego polityka. Ustawiono ją na grobie w 1947 r.

19. Grobowiec Heleny Modrzejewskiej (1840-1909), wybitnej aktorki teatralnej

Występowała w teatrach krakowskich i warszawskich, a później w USA, gdzie odniosła duży sukces. Wielokrotnie przyjeżdżała do kraju na gościnne występy w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Poznaniu, Tarnowie, Łodzi. Zmarła w Kalifornii, a jej zwłoki sprowadzono do Krakowa i pochowano na cmentarzu Rakowickim 17 lipca 1909 r. Na grobie znajduje się plakieta z płaskorzeźbionym wizerunkiem aktorki autorstwa Stanisława Romana Lewandowskiego.

20. Pomnik partyzantów Armii Krajowej, Armii Ludowej, Gwardii Ludowej i Batalionów Chłopskich, poległych podczas wojny na Ziemi Krakowskiej

W znajdujących się w tej kwaterze grobach spoczywa 51 partyzantów pochowanych tu 15 i 29 grudnia 1945 r., a wcześniej ekshumowanych w różnych miejscowościach. Na pomniku autorstwa Ryszarda Szczypczyńskiego przedstawiającym postacie partyzantów z bronią, umieszczono nazwiska poległych i miejsca stoczonych bitew. Monument postawiony został na przełomie lat 1956 i 1957, w okresie odwilży politycznej.

KONIECZNIE SPRAWDŹ:

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Filip Chajzer o MBTM

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Cmentarz Rakowicki. Najpiękniejsze i najciekawsze pomniki - Dziennik Polski

Wróć na krakow.naszemiasto.pl Nasze Miasto