Pamięć o powstaniu styczniowym na podstawie utworu „Gloria victis” Elizy Orzeszkowej. Przykładowa odpowiedź na pytanie do matury ustnej 2024

Wstęp: Wydarzenia historyczne często są przedstawiane w utworach literackich, co pozwala na utrwalenie ważnych czynów i postaci. Dzięki temu, bohaterowie i ich czyny mogą stać się wzorem dla przyszłych pokoleń. Literatura nie tylko relacjonuje fakty, ale także prezentuje subiektywne opinie i oceny autora na temat opisywanych wydarzeń.

Teza: Powstanie styczniowe jest opisywane w literaturze różnych epok zarówno w pozytywny, jak i w krytyczny sposób.

Odwołanie do „Gloria victis” Eliza Orzeszkowej: Utwór „Gloria victis” Eliza Orzeszkowej jest pewnego rodzaju hołdem dla bohaterów poległych podczas powstania styczniowego. To utwór, który nie pasował do epoki pozytywizmu, w której powstał. Orzeszkowa idealizuje obraz powstania. Tworzy nietypowych narratorów, którzy po latach opowiadają o jednej z prób odzyskania niepodległości. Są to drzewa - dąb, świerk i brzoza, których słucha wiatr roznoszący po świecie słowa „gloria victis” oznaczające „chwała zwyciężonym”. W utworze powstańców przedstawia się jako wybitnych synów narodu polskiego, odważnych i zasługujących na pamięć, pomimo swojej porażki. Orzeszkowa maluje ich postacie w sposób przypominający starożytnych bohaterów, do których także ich przyrównuje. Gloryfikuje bohaterów powstania, zwracając uwagę na ich szlachetność i dążenie do odrodzenia narodowego. Pomimo różnic w sile, jakie oddzielały Rosjan od Polaków, Orzeszkowa pokazuje powstańców w romantycznym świetle. Tytuł noweli można interpretować jako sprzeciw wobec oceny historii. Choć pokonani w beznadziejnej walce, stają się zwycięzcami w szlachetnej walce o ukochaną ojczyznę.

Kontekst literacki: Powstanie styczniowe przedstawiono również w utworze Stefana Żeromskiego „Rozdziobią nas kruki, wrony...”. Żeromski skupił się na brutalnych detalach końcowego etapu powstania. Pokazał, jak brak aprobaty społecznej, choroby i porzucenie przez resztę społeczeństwa przekształciły bojowników w roztrzęsionych i zaniedbanych ludzi. Przywołanie obrazu kruków i wron doskonale oddaje atmosferę tamtych dni. Mężczyźni, pozbawieni broni, byli na granicy załamania nerwowego, ich liczba systematycznie malała, a pogoda równie mocno niszczyła ich morale, jak rosyjscy żołnierze. Pokazuje obraz w sposób krytyczny, ostrzega przed takim postępowaniem i daje wskazówkę na przyszłość. Szymon Winrych, główny bohater utworu, nie otrzymuje hołdu ani za życia, ani po śmierci. Umiera sam, porzucony, z poczuciem klęski.

Podsumowanie: Pamięć o powstaniu styczniowym jest potrzebna, by kształtować odpowiednią postawę, nawiązując do trudnej historii Polski. Różne utwory literackie pokazują nam piękną, pełną patriotyzmu postawę naszych przodków, którzy są przykładem miłości do ojczyzny. Warto jednak zwrócić uwagę na popełniane błędy, które doprowadzały do kolejnych klęsk naszego państwa, a także wyciągnąć z nich wnioski w przyszłości.